Ά λλοτε μεγαλοπρεπείς και άλλοτε απλές και ταπεινές, οι Παναγίες των νησιών έχουν τη δική τους θαυματουργή ιστορία να αφηγηθούν.
Το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας, το μπλε του ορίζοντα και του ουρανού, το λευκό της νησιώτικης αρχιτεκτονικής σφραγίζουν μελωδικά το ελληνικό καλοκαίρι. Μάλιστα, το λευκό επεκτείνεται ακόμα στους ναούς. Αφιερωμένοι στην Παναγιά, οι εκκλησίες των ελληνικών νησιών ενώνουν κάθε καλοκαίρι χιλιάδες πιστούς από κάθε σημείο της χώρας, οι οποίοι τις τιμούν με μία επίσκεψη τους.
Παναγιά η Ευαγγελίστρια, Τήνος
Είναι ο Ναός που δέχεται τις περισσότερες επισκέψεις κάθε χρόνο. Τις ημέρες του Δεκαπενταύγουστου όσοι βρίσκονται στο νησί δεν παραλείπουν να λάβουν μέρος στην πρωινή λειτουργία της εκκλησίας και να περπατήσουν εντός τις απογευματινές ή βραδινές ώρες. Δεν είναι λίγοι εκείνοι, επίσης, που επισκέπτονται το νησί απλά για να κοινωνήσουν ή να εκπληρώσουν ένα σημαντικό τους τάμα. Εντυπωσιακή, επιβλητική με διάθεση κατανυκτική, η Παναγιά της Τήνου έχει τον τρόπο να κάνει τους επισκέπτες της να επιστρέφουν ξανά και ξανά.
Παναγιά της Χρυσοπηγής, Σίφνος
Η θέα της απλώνεται στο απέραντο γαλάζιο της θάλασσας που τη συνοδεύει. Χτισμένη στην άκρη της στεριάς, σε ένα σημείο του νησιού στο οποίο κυριαρχεί η ενέργεια της, η Παναγιά της Χρυσοπηγής συγκεντρώνει χιλιάδες επισκέπτες κάθε καλοκαίρι. Το όνομα της “κρύβει” μία ενδιαφέρουσα ιστορία. Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, τα χρόνια των Κουρσάρων στα κελιά της Παναγιάς της Χρυσοπηγής, ζούσαν καλόγριες. Σε μια επιδρομή στο νησί, και ενώ οι περισσότερες από τις καλόγριες της πρόλαβαν να φύγουν μακριά από τους επιδρομείς, μια εξ’ αυτών έμεινε πίσω στην μονή. Καταδιωκόμενη από τους Κουρσάρους, η καλόγρια παρακάλεσε την Παναγιά να την σώσει. Και αυτή έκανε το θαύμα της.
Παναγιά της Κοιμήσεως, Φολέγανδρος
Σκαρφαλωμένη στον βράχο πάνω από τη χώρα του νησιού, η κατάλευκη Παναγία με την πολυμορφική θέα που εκτείνεται έως το γαλάζιο της θάλασσας αφού πρώτα διαβεί από την έκταση του σαγηνευτικού νησιού των Κυκλάδων. Στον αυλόγυρο και στο εσωτερικό του ναού, συναντάς αρχαίες επιγραφές, γλυπτά και βάσεις αγαλμάτων. Η εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται στην εκκλησία, συνδέεται με πειρατικές ιστορίες και θρύλους, διαδεδομένους σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.
Παναγιά της Πορταΐτισσας, Αστυπάλαια
Η “πεταλούδα του Αιγαίου” έχει τον δικό της ιερό χώρο, ο οποίος αποτελείται από δύο εκκλησίες, παλαιότερη του Αγίου Γεωργίου και η νεότερη της Παναγίας της Πορταΐτισσας. Στον προαύλιο χώρο της δεύτερης διοργανώνεται με θέα τα απέραντα χρώματα του Αιγαίου ένα πλουραλιστικό πανηγύρι με χορό στην αυλή, αλλά και στη στέγη της εκκλησίας με το περίτεχνο καμπαναριό. Οι βυζαντινές εικόνες στο εσωτερικό του ναού εντυπωσιάζουν.
Παναγιά της Αγιάσου, Λέσβος
Στο κέντρο της Aγιάσου, στη Λέσβο, βρίσκεται ο ναός της Kοίμησης της Θεοτόκου. H εκκλησία είναι γνωστή κυρίως για τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Bρεφοκρατούσας, η οποία έχει φιλοτεχνηθεί από τον Ευαγγελιστή Λουκά με μαστίχα και κερί. Εκτός από τον εντυπωσιακό ναό με τις ιδιαίτερες αγιογραφίες εντός, η εκκλησία στεγάζει Εκκλησιαστικό Μουσείο με μια σημαντική συλλογή χειρογράφων, σκευών και άλλων αντικειμένων λατρείας.
Παναγιά η Εκατονταπυλιανή, Πάρος
Με την ονομασία Παναγία η Εκατονταπυλιανή, ή Παναγία η Καταπολιανή φέρεται περισπούδαστος χριστιανικός ιστορικός ναός που βρίσκεται στη πρωτεύουσα της Πάρου, την Παροικιά πολύ κοντά στον λιμένα της. Σύμφωνα με την παράδοση το αρχικό κτίσμα του ναού αυτού ήταν έργο του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μεγάλου Κωνσταντίνου προς εκπλήρωση επιθυμίας της μητέρας του, της Αγίας Ελένης. Κατά το ταξίδι της Βασιλομήτορος Ελένης στους Αγίους Τόπους λόγω μεγάλης θαλασσοταραχής το πλοίο που επέβαινε αναγκάστηκε να καταφύγει στη Πάρο. Εκεί προσευχόμενη η Αγία Ελένη στην Παναγία, προστάτιδα της Κωνσταντινούπολης, έταξε με την ολοκλήρωση του ταξιδιού της να κτίσει μια μεγαλόπρεπη εκκλησία αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου. Το τάμα αυτό ήταν που υλοποίησε ο γιος της Μέγας Κωνσταντίνος χτίζοντας μια τρίκλιτη βασιλική περί τον 4ο αιώνα. Αυτή την οποία χιλιάδες πιστοί επισκέπτονται κάθε χρόνο.
Παναγιά η Θεοσκέπαστη, Άνδρος
Θεωρείται προστάτης όλου του νησιού της Άνδρου αλλά και προστάτης των ναυτικών. Είναι τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα και έχει δύο ψηλά καμπαναριά στην πρόσοψη. Την αντικρίζεις από μακριά. Για να την προσεγγίσεις, όμως, θα χρειαστεί να περπατήσεις προκειμένου να βρεθείς μερικά μέτρα έξω από την χώρα του νησιού. Θα την βρεις στην κορυφή ενός λόφου στην παραθαλάσσια περιοχή Παραπόρτι της Χώρας, λίγα μέτρα από την πλατεία Καΐρη.
Παναγιά του Χάρου, Λειψοί
Μικρό, διακριτικό, με δεσπόζουσα αρχιτεκτονική και βυζαντινό ρυθμό. Το εκκλησάκι της Παναγιάς του Χάρου στους Λειψούς χτίστηκε το 1600 από μοναχούς οι οποίοι ταξίδεψαν στο νησί από την Πάτμο. Το ονόμασαν «Παναγία του Χάρου» εξαιτίας του κειμηλίου που φιλοξενούσε. Μια εικόνα της Παναγίας που δεν κρατά τον Χριστό στην αγκαλιά της όπως συνηθίζεται, αλλά τον Σταυρό με τον Ιησού επάνω του.
Παναγιά Τουρλιανή, Μύκονος
Είναι το σημαντικότερο μοναστήρι της Μυκόνου και η πολιούχος του νησιού. Βρίσκεται στην Άνω Μερά Μυκόνου σε απόσταση επτά χιλιομέτρων από τη χώρα. Κατά την παράδοση το Μοναστήρι της Παναγίας Τουρλιανής κτίστηκε από φυγάδες Μοναχούς της Αρχόντισσας Πάρου, που ζήτησαν άσυλο στο νησί της Μυκόνου. Οι μοναχοί κατέφυγαν στο άνω μέρος του νησιού, στον μικρό ναό της Παναγίας, όπου υπηρετούσε η Μοναχή Τούρλη. Κάπως έτσι, πήρε η λαοφιλής εκκλησία το όνομα της.
Παναγιά η Χοζοβιώτισσα, Αμοργός
Κατάλευκο και σφηνωμένο στον απόκρημνο βράχο με φόντο το γαλάζιο του Αιγαίου, το Μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας στην Αμοργό είναι ένα από τα πιο ξακουστά και ενδιαφέροντα του Αιγαίου Πελάγους. Το μοναστήρι με το ιδιαίτερο όνομα χτίστηκε μετά την ανεύρεση μιας εικόνας από το Χόζοβο (ή κάτα άλλους Χόζοβα) της Παλαιστίνης, η οποία μυστηριωδώς έφτασε στα νερά του Αιγαίου. Εκεί οφείλεται και το όνομά της.
