Μ πορεί ο πόνος να προκαλέσει χαρά; Το σκοτάδι να φέρει φως; Ο θάνατος να φέρει ζωή; Αυτή δεν είναι μία ακόμη φιλοσοφική συζήτηση, στωικά δοσμένη σε ανύποπτες στιγμές της καθημερινότητας. Αν και η αλήθεια είναι ότι το φαινόμενο του Dark Tourism – ή σκοτεινού τουρισμού, όπως αποδίδεται στα ελληνικά – δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για τα προαναφερθέντα ερωτήματα.
Μακριά από τον συμβατικό μαζικό τουρισμό, αρκετά κοντά σε συζητήσεις περί ανηθικότητας και μακάβριου χαρακτήρα, ο σκοτεινός τουρισμός προσελκύει εκατοντάδες ταξιδιώτες από κάθε γωνιά του πλανήτη σε σημεία σε μέρη που προσέγγισε και υπέγραψε το σκοτάδι σε κάθε του μορφή. Με την πρώτη εμφάνιση του όρου να χρονολογείται το 1996, γίνεται αντιληπτό ότι η εγκαθίδρυση του Dark Tourism ως εναλλακτική μορφή τουρισμού και διακοπών δεν χρειάστηκε χρόνο. Πάρα μόνο, αξιοθέατα και αφήγηση της διαφορετικής αυτής εμπειρίας από τους πρώτους τολμηρούς διδάξαντες.
Dark Tourism: Τι είναι το φαινόμενο του Σκοτεινού Τουρισμού;
Αν και η ονομασία του δίνει μία χορταστική γεύση σχετικά με την ερμηνεία του, ως Σκοτεινός Τουρισμός ορίζεται εκείνος που συνδέεται άμεσα με δυσάρεστα γεγονότα μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας, όπως ο θάνατος και οι τραγωδίες. Το “σώμα” του αποκρυσταλλώνεται σε ξεναγήσεις, οι οποίες πραγματοποιούνται σε σημεία δολοφονιών, τόπους μαζικών θανατώσεων, φυλακές, μαυσωλεία, σε διευθύνσεις που ο θάνατος και το σκοτάδι διαμόρφωσαν την ταυτότητα του χώρου στο παρελθόν. Απευθύνεται σε τολμηρούς ταξιδιώτες που σαγηνεύονται από τον μυσταγωγικό χαρακτήρα αυτής της τάσης και αφετέρου επιθυμούν να ανακαλύψουν το σκοτεινό παρελθόν του κάθε προορισμού.
Σκοπός των σκοτεινών τουριστικών θεαμάτων είναι ο επισκέπτης να έρθει σε επαφή και να προσπαθήσει να γίνει κοινωνός ενός σοκαριστικού – και ενίοτε ανατριχιαστικού τελεσμένου σε παρελθοντικό χρόνο – άδικου γεγονότος συνδεδεμένο με ανθρωπιστικά μηνύματα και ιδεώδη. Στόχος της παρουσίασης και της ιδιόμορφης μυσταγωγικής ξενάγησης είναι το θέαμα να μην γίνεται ανιαρό. Να διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του ταξιδιώτη και να προβληματίζει την κρίση του – όχι να την τρομοκρατεί. Για αυτό, οι οργανωμένες ξεναγήσεις και εκθέσεις διαμορφώνονται με τέτοιο τρόπο και κανόνες ώστε να διηγούνται την ιστορία του αξιοθέατος με δομή και συναίσθημα. Βασικός πρωταγωνιστικής στον Σκοτεινό Τουρισμό δεν είναι άλλος από τα κτίρια αυτά καθαυτά. Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετοί σκληροί χώροι, όπως εκείνοι του θανάτου, αναδιαμορφώνονται “λειαίνοντας” τις γωνίες προκειμένου να μετατραπούν σε τουριστικούς προορισμούς.
Ο Σκοτεινός Τουρισμός δεν στοχεύει στο να προκαλέσει σοκ απλά για να ανοίξει συζητήσεις σχετικά με τον χαρακτήρα του. Στόχος αυτής της νέας ταξιδιωτικής τάσης είναι η ενημέρωση για τα τραγικά γεγονότα που συνέβησαν, η ευαισθητοποίηση των επισκεπτών, η υπόσχεση ότι κάτι αντίστοιχο δεν θα επαναληφθεί.
Dark Tourism: Υπάρχουν αξιοθέατα Σκοτεινού Τουρισμού στην Ελλάδα;
Με την βεντάλια του Σκοτεινού Τουρισμού να ξετυλίγεται στην Ευρώπη σε μέρη όπου η διάλυση του Α’ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κυριάρχησε (όπως το Άουσβιτς) ή ένας δυνατός κρότος άλλαξε τον ρου της παγκόσμιας ιστορίας (Τσέρνομπιλ), στην Ελλάδα αυτό το είδος τουρισμού βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε τόπους όπου ο θάνατος σφράγισε (με) την παρουσία του.
Σπιναλόγκα, σκοτεινός τουρισμός στο νησί των Δακρύων
Η βραχονησίδα που το 1903 μετατράπηκε σε Νησί των Λεπρών έγινε το νέο σπίτι όλων εκείνων των ανθρώπων που προβλήθηκαν από τη νόσο του Χάνσεν, η οποία οδήγησε στον τραγικό τους επίλογο. Μπορεί το νησί να έχει εξελιχθεί σε συνώνυμο του κοινωνικού αποκλεισμού, όμως, μία περιήγηση στα μέρη όπου έζησαν αυτοί οι άνθρωποι και δημιούργησαν τον δικό τους πολιτισμό μακριά από κάθε άλλον συμβάλλουν στο να αισθανθεί ο επισκέπτης τη δύναμη και τη θέληση τους για ζωή.
Μακρόνησος, το νησί της εξορίας
Την περίοδο από το 1947 έως το 1950, το νησί «φιλοξένησε» έως και 100.000 πολιτικούς κρατούμενους, διωκόμενους για τα πολιτικά τους φρονήματα. Στην Ελλάδα του εμφυλίου πολέμου, η Μακρόνησος μετατράπηκε σε νησί εξορίας για όσους δεν συμφωνούσαν με την κυρίαρχη πράξη πραγμάτων. Κάθε βήμα στις μαρμάρινες πέτρες γεννά το αίσθημα του τρόμου και της απορίας, ενώ από την ξενάγηση δεν απουσιάζει το θέατρο του πρώτου Τάγματος, το οποίο λειτουργούσε ως μέσο αναμόρφωσης.
Τα Καβείρια Μυστήρια στη Σαμοθράκη
Θεωρείται ενεργειακός τόπος και όχι τυχαία. Η Σαμοθράκη συγκαταλέγεται στα μέρη εκείνα που ο σκοτεινός τουρισμός ανθεί. Αν και η σημερινή εικόνα του αρχαιολογικού χώρου μέσα στην καταπράσινη πλαγιά, κάθε άλλο παρά σκοτεινή είναι, το Ιερό των Μεγάλων Θεών είναι ένα από τα πιο αινιγματικά μνημεία στην Ελλάδα. Υπάρχει λόγος, ο οποίος δεν είναι άλλος από την σύνδεση του με τα Καβείρια Μυστήρια, μία αρχαία τελετή λατρείας αγνώστων χθόνιων θεοτήτων. Σκοτεινές τελετές, προσευχές σε θεούς με αλλιώτικη ταυτότητα, μυστικιστικές θυσίες για το ευρύτερο καλό δημιουργούν έναν χώρο στο οποίο όλα τα προαναφερθέντα είναι έκδηλα σε κάθε του σημείο.
Οι κρυφές σήραγγες της Λέρου
Με έντονη ιστορία, η Λέρος κρύβει τα δικά της μυστικά με ανεξήγητα φαινόμενα με τις αθέατες σήραγγες της να εντάσσονται στο τουριστικό της πακέτο. Η εξερεύνηση ξεκινά από το Πολεμικό Μουσείο, που βρίσκεται το αναπαλαιωμένο Τούνελ της Μερικιάς. Αυτόπτες μάρτυρες εκμυστηρεύονται ότι ακούνε τις σειρήνες του πολέμου μέχρι και σήμερα. Η μάχη της Λέρου αποκτά ξανά σάρκα και οστά μέσα από τα προσωπικά αντικείμενα και τις ξεσκισμένες στολές των στρατιωτών, τα τρυπημένα από τις σφαίρες κράνη και τα όπλα. Και αν η στεριά δεν είναι αρκετή, στο βυθό της Λέρου βρίσκεται από το 1943 το διάσημο αντιτορπιλικό πλοίο «Βασίλισσα Όλγα».
Δρακόσπιτα στην Εύβοια
Για να περιηγηθεί κανείς στο εσωτερικό τους, χρειάζεται να βρεθείς στα 1.365 μέτρα στο βουνό Όχη. Εκεί βρίσκεται το πρώτο Δρακόσπιτο με τον συνολικό αριθμό των ιδιαίτερων αυτών ορθογώνιων λίθων να ξεπερνά το είκοσι. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, τα σπίτια αυτά ανήκαν σε δράκους, οι οποίοι με τα κιτρινωπά τους μάτια επόπτευαν από ψηλά την περιοχή. Σε κάθε περίπτωση, το αρχιτεκτονικό παράδοξο των γιγαντιαίων πλακών που στέκονται εδώ και αιώνες χωρίς να συνδέονται με κάποιο οικοδομικό υλικό ιντριγκάρει την περιέργεια.
Φραγκοκάστελλο, η σκοτεινή χώρα των Σφακίων
Πρόκειται για το σημείο, στο οποίο την περίοδο μεταξύ τέλη Μαΐου και αρχές Ιουνίου γύρω από το Ενετικό Κάστρο εμφανίζονται οι Δροσουλίτες. Σύμφωνα με το μύθο, οι κινούμενες αυτές σκιές είναι τα φαντάσματα των αγωνιστών που πέθαναν στη Μάχη του Φραγκοκάστελλου στις 17 Μαΐου του 1828. Η ιδιαίτερη αυτή μυσταγωγική τελετή προσελκύει χιλιάδες τουρίστες από διάφορα σημεία του πλανήτη με τις σκιές των πολεμιστών να τους ταξιδεύουν σε έναν προορισμό που απέχει μόλις 20 λεπτά από τη χώρα των Σφακίων.
